Harry Potter- enkele gedachten

Inleiding

Recent heb ik de boeken van Rowling over Potter weer eens herlezen, na die 1e keer jaren geleden. Altijd is blijven hangen dat die boeken veel te bieden hebben en ook wilde ik enigszins vastleggen welke figuren welke rollen spelen en hoe nu precies bepaalde zaken werden omschreven, zoals een gruzielement of een reliek [=reliqui] van de dood. Vandaar dat ik, ook op deze website onder Varia, een ‘Beknopt register op de boeken van Harry Potter’ heb gemaakt. Dat de boeken wereldwijd grote invloed hebben wordt recent nog eens geïllustreerd door discussie over de rivaliteit tussen China en Japan. Het dagblad Trouwbericht in de Katern Letter& Geest, p. 37, 11 januari 2014, dat de Chinese ambassadeur in Londen, Liu Xiaoming, het Japanse militarisme met Voldemort vergeleek. Wat was het geval? De Japanse premier Abe had het omstreden Yasukuni-altaar bezocht (waar ook oorlogsmisdadigers geëerd worden). Dit altaar deed de Chinese ambassadeur denken aan Voldemorts gruzielementen, de magische eenheden die Voldemorts ziel onsterfelijk maken. De Japanse ambassadeur, op zijn beurt, meende juist dat China de rol van ‘Voldemort in de regio’ speelt vanwege China’s stijgende defensiebudget. Zomaar een voorbeeld hoe de Potter-boeken als referentiekader kunnen dienen om bepaalde punten te maken. Maar mij vielen meer dingen op, ook theologische vergelijkingen, die gemaakt kunnen worden. Dat alles wil ik hieronder voor mijzelf benoemen nu de boeken nog vers in het geheugen zitten. En misschien heb jij of heeft u er ook wat aan.

Karakterisering en actualiteit

Opvallend is dat de waan van de dag in de boeken ontbreekt. Er wordt niet getracht via de boeken commentaar te geven op allerlei zaken of gebeurtenissen. Dat zou de boeken ook al snel dateren. Niettemin is de link met onze werkelijkheid er voortdurend. Want een afwasborstel, die uit zichzelf de afwas doet, is toch gewoon een afwasmachine? En wat is het verschil tussen een brulbrief of een haatmail, een toverstok of een vuurwapen, een uil of een email?

Verwijzingen naar onze werkelijkheid zijn er in overvloed. Perkamentus mag dan heerlijke maaltijden in de Grote Zaal tevoorschijn toveren, maar de elfen in de keuken onder die zaal zijn er flink druk mee geweest; het zijn slaven, die ook nog eens gediscrimineerd worden –daarom neemt Hermelien hen ook in bescherming; bovendien is het een mooi voorbeeld hoe het productieproces rond ons voedsel zich bijna geheel aan onze blikken onttrekt. Rita Pulpers met haar Fantaciteer-Veer roddelt alles aan elkaar en haalt mensen naar beneden; haar belang is slechts zorgen dat het blad verkocht wordt en winst zo groot mogelijk is; een prachtig portret van persmuskieten en roddelbladen. Zo komen we in de boeken massahysterie tegen, logge bureaucratie [Ministerie van Toverkunst], inbreuk op de privacy enzovoort. Namen zijn bijna allemaal geweldig gekozen: Brulbrief, dooddoeners, prof. Zwamdrift, beukwilg, Van Beest, Bloederige Baron, Blikscha, Delfstoffers, Dwaaloog Dolleman, Duffelingen, Goudgrijp en ga zo maar door. Het thema ‘discriminatie’ is aan de orde: Modderbloedjes worden in alle 7 delen voortdurend gediscrimineerd; in de laatste delen wordt een hetze tegen hen ondernomen, worden ze opgepakt en geïntimideerd. Een groot maatschappelijk thema wordt zó inzichtelijk aan de orde gesteld. Het grappige is, dat terwijl het zozeer in de boeken om raszuiverheid draait –je moet een echte tovenaar zijn!- toptovenaars als Harry, Sneep én Voldemort halfbloedjes zijn.

Tegenstrijdigheden

De zeven boeken zijn congruent. Ik vond slechts enkele tegenstrijdigheden. Dobby, de elf, kan alleen vrijkomen als zijn gezin hem een kledingstuk geeft, zie deel 2 pagina 132; maar in deel 5, pagina 203 [zie ook pagina 221] breidt Hermelien mutsen voor elfen: als ze die pakken zijn ze vrij. Dat klopt dus niet. Nog één: Dolleman kijkt dwars door de onzichtbaarheidsmantel heen, deel 4, pagina 246; maar als de relieken van de dood beschreven worden in deel 7 en de onzichtbaarheidsmantel aan de beurt komt, staat er dat niemand er doorheen kon kijken, zie pagina 297. In deel 7, pagina 509 wordt door Harry en Perkamentus vastgesteld dat de mantel niet beschermt tegen Onvergeeflijke Vloeken. Op pagina 297 stond dat de mantel altijd zorgt voor ‘ondoordringbare bescherming…wat voor spreuken er ook op worden afgevuurd’.

‘Pedagogen’

In alle boeken worden Harry en andere leerlingen vaak keihard aangepakt. Als je leest hoe de Duffelingen Harry behandelen: Er is geen enkele warmte in hun omgang met Harry, eerder wordt hem voortdurend de indruk gegeven hoe lastig hij is en wordt hij continu achtergesteld bij ‘Dirkmans’; zijn post wordt gejat, zijn bezoek onbeschoft behandeld en hij mag verblijven in de riante bezemkast; hij wordt weggestuurd als er bezoek komt of bij het eten of hem wordt een homp brood toegegooid. De haren rijzen je te berge als je dat alles leest. Ook leraren op Zweinstein zijn vaak uitermate hard en onpedagogisch. De wijze waarop Sneep Harry, Hermelien en Ron continu behandelt [neerbuigend, geen tegenspraak, punten aftrekken voor Griffoendor, autoritair optreden] of Omber Harry [zij geeft hem strafregels, die hij moet schrijven met zijn eigen bloed, zodat zijn hand mismaakt raakt], vraagt zich verbaasd af welke pedagogische opleiding deze docenten hebben gehad. Maar ook Droebel kan er wat van als hij Harry’s getuigenis in en na het proces met een handomdraai wegwuift, omdat het hem onwelgevallige informatie bevat. En dan hebben we het maar niet over broer en zus Kragge, die ondermeer ouderejaars de cruciatusvloek laten oefenen op eerstejaars, zoals we kunnen lezen in het laatste deel. Dus: De boeken roepen op tot engagement!

De Pottercyclus en het christendom

Sommige christenen hebben hun kinderen verboden deze boeken te lezen. Ze vinden het goddeloze boeken, vreselijk, vol met heksen en tovenarij; sommigen zeggen: de boeken zijn van de duivel bezeten. Deze oordelen vind ik heel kortzichtig en bezijden de waarheid. Ook al heeft Rowling niet getracht ‘christelijke boeken’ te schrijven voor de jeugd [zoals Tolkien met zijn driedelige ‘In de ban van de ring’ wel nastreefde], en ook al wil ik deze boeken beslist niet ‘annexeren’, de boeken zijn vol van christelijke waarden en noties. Er is een christelijke deugdenethiek en de essentie van de boeken is geloof, hoop en liefde, of dat nu zo bedoeld is of niet. Het gaat om trouw, zelfopoffering, rechtschapenheid enzovoort. Wie die drie dikke delen van Tolkien gelezen heeft, wordt getroffen door die eeuwige strijd tussen de duistere machten en de machten van het licht. De wijze Gandalf, die –als Christus- na zijn dood opstaat, neemt het met Frodo, de elfen en anderen op tegen de duistere machten van Mordor. In de boeken van Harry Potter is het Perkamentus die, als Gandalf, Harry begeleidt tot de macht van hij die niet genoemd mag worden gebroken is. Weer blijkt dat het kwaad geen toekomst heeft.

In de bijbelse Romeinenbrief van Paulus komt de tekst voor dat we het kwade moeten overwinnen door het goede, en dat we degenen die ons vervolgen moeten zegenen, zie hoofdstuk 12: 14 en 21. Dat zien we Harry in praktijk brengen, als hij Pippeling van de dood redt: Zwarts en Lupos willen hem executeren voor zijn verraad, maar Harry redt hem en overtuigt zijn vrienden door te zeggen: Als jullie hem vermoorden worden jullie zelf moordenaars, en dat zou mijn vader James Potter niet willen, aldus Harry, zie deel 3, p. 283. In deel 3, p. 282, lazen we al eerder dat je je leven moet geven voor je vrienden en hen niet mag verraden.

In deel 1, p. 221, wordt verteld dat de liefde van Harry’s moeder hem beschermde tegen het kwaad van Voldemort. Zij gaf haar leven voor Harry. Harry is zó doordrongen van zoveel goeds en liefde, dat Krinkel [= Voldemort] hem niet aan kán raken: Het kwaad kan zoveel goedheid niet aan, het weet er geen raad mee. Voldemort kan Harry pas aanraken als hij het bloed van Harry tot zich genomen heeft.

Dit punt wordt nog eens gemaakt in deel 6, pagina 384v.: Het doet Voldemort helse pijn Harry te benaderen of aan te raken, omdat Harry’s ziel rein is. Voldemort wil de hele wereld winnen, maar hij verliest zichzelf. De Bijbel zegt: Wat baat het als je de hele wereld wint, maar schade lijdt aan je ziel?

Een ander punt: Harry leidt voortdurend onder de boodschap die hij moet brengen, zoals het vertellen aan de Wemels dat hun vader is aangevallen [deel 5]. Hij lijkt daarin op bijbelse profeten, die ook leden onder de boodschap die aan hun volk moesten brengen.

Harry en Voldemort hebben veel gemeen, volgens de profetie, deel 5, pagina 646: ze belichamen beiden hoe een mens kan uitgroeien: Tot goed en beter of tot slecht en slechter. Uit dezelfde bron kun je je verschillend ontwikkelen; het lijkt een beetje op Romeinen 7:13-26, berijmd in het ‘Liedboek voor de kerken’ uit 1973, gezang 88: ‘Twee mannen voeren strijd in mij…’ Geef je toe aan de goede of de kwade krachten?

De profetie luidde, deel 5, p. 646: ‘Hij die de macht heeft om de Heer van het Duister te overwinnen nadert…het kind van hen die hem driemaal hebben getrotseerd, geboren aan het einde van de 7e  maand… “ etc. Het lijkt wel Advent!

Een sterke parallel: Zoals Jezus vrijwillig de dood inging om die te onttronen, zo moet Harry eerst bewust en vrijwillig sterven om Voldemort te onttronen, deel 7, pagina 492v. En: Voorat Harry sterven moet, wordt hij bemoedigd door zijn dode ouders, Sirius en Lupos. Het lijkt sterk op Jezus’ verheerlijking op de berg, toen Hij voor zijn sterven eerst de dode Mozes en Elia ontmoette.

In deel 7, pagina 519, roept Voldemort, in de veronderstelling dat Harry dood is, naar Zweinstein: Potter is dood, kniel voor mij! Het doet denken aan de verzoekingen van Jezus in de woestuin, waar satan uiteindelijk zijn diepste wezen openbaart als hij Jezus oproept voor hem te knielen.

Soms citeert het boek zelfs een bijbeltekst; zo in deel 7, pagina 240: Op de steen van Harry’s ouders staat: ‘De laatste vijand die overwonnen wordt, is de dood’, een citaat dat komt uit 1 Korinthiërs 15:26. Ook andere theologen hebben zo hun bijbelse associaties met de Pottercyclus. Zo zegt Suurmond, Trouw,17 december 2013: Wij blijven kwekken en denken, zoals haast onthoofde Henk; Johannes de Doper was radikaal en dus ging zijn kop er af. Haast onthoofde Henk zegt overigens dat zijn leven een bleke afspiegeling van het leven is; ik koos ervoor achter te blijven, bang voor de dood, maar dat is nu ook niet alles, deel 5, pagina 661.

Hoe werkt het kwaad?

In de boeken wordt ook zichtbaar hoe het kwaad werkt en groeien kan. Mensen met een grote ambitie, zoals Krenck jr. en sr., Droebel en Percy Wemel, lopen door hun ambitie en het streng handhaven van regeltjes het gevaar in de sfeer van het kwaad te raken. Ze willen, ten koste van alles, hun eigen doel bereiken en zichzelf profileren en maken daar alles aan ondergeschikt. Als iets niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. Een tweede oorzaak: Mensen willen de waarheid niet horen. Droebel is een mooi voorbeeld; hij maakt liever Harry en Perkamentus zwart dan te moeten erkennen dat Voldemort is opgestaan, zie bijvoorbeeld deel 5, pagina 78 en 79.

Psychologie

De boeken zitten ook vol psychologische inzichten. Opmerkingen en zelfs gedachten laten vaak de ernstigste littekens achter. Je kunt mensen ontzettend kwetsen door denigrerende uitspraken. Het enige dat dan helpen kan is ‘traumatrekzelf’, deel 5, pagina 651.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *